VAR przetrwał próbę czasu. "Gdzie są teraz moraliści, którzy wieszczyli koniec piłki?"

17. minuta rewanżowego spotkania półfinału Ligi Europy między Eintrachtem Frankfurt a West Ham United. Gracz gospodarzy Daichi Kamada posłał z głębi pola daleką piłkę do przodu, a najbardziej wysunięty Jens Petter Hauge wszedł w pojedynek biegowy z Aaronem Cresswellem. Norweski napastnik wygrał pozycję i w kluczowym momencie padł na murawę. Sędzia Jesus Gil Manzano widział tę sytuację bardzo dobrze. Hauge wyrywał się angielskiemu obrońcy i najpewniej wyszedłby na sam na sam z bramkarzem. Tymczasem arbiter z Hiszpanii pokazał Cresswellowi tylko żółty kartonik. Gwizdy, protesty, głośne reakcje niezadowolenia. W tym samym momencie Manzano dostał też sygnał na słuchawkę. Musiał wiedzieć, że najpewniej popełnił błąd.

Kilka chwil później był już na poboczu murawy, gdzie czekał na niego włączony ekran z uchwyconymi ujęciami z boiskowej kontrowersyjnej sytuacji. W spowolnionym tempie. Nie oglądał tego w nieskończoność. Wszystko wydawało się klarowne. Przed Hauge i Cresswellem nie było nikogo prócz bramkarza “Młotów” Alphonse’a Areoli. Faul nie podlegał dyskusji. Hiszpan wrócił na boisko, wykonał charakterystyczny gest monitora, przekazał Anglikowi, że żółta kartka byłaby zbyt skromną karą i że zakończy udział w tym meczu. Klasyczne przewinienie DOGSO - denying obvious goal scoring opportunity. Pozbawienie realnej szansy zdobycia bramki. VAR uratował sprawiedliwość.

Dla arbitrów to zwykły dzień w biurze. W trakcie meczu sędziowie muszą szybko podjąć około 130 decyzji, poprawnie przeanalizować przebieg wydarzeń. Ryzyko popełnienia błędu jest wysokie, a to może mieć bezpośredni wpływ na końcowy wynik meczu. Niektóre czynniki, jak złudzenia optyczne, hałas na trybunach, presja piłkarzy, trenerów czy zwykłe zmęczenie mogą doprowadzić do pomyłek. Przez dziesięciolecia przymykano oko na jawne wpadki i skandaliczne błędy. Krytyka sędziów, federacji i rządzących piłką trafiała w próżnię.

W końcu postawiono temu tamę. Ale nie wszyscy się z tym pogodzili.

Koniec z wykorzystywaniem ludzkich błędów. Koniec z kontrowersjami. Koniec z lekkomyślnymi atakami i wygłupami poza boiskiem. Jasnym stało się, że wraz z rozwojem technologicznym, postępem w realizacji transmisji piłkarskich, coraz szerszym odbiorem meczów piłkarskich na całym świecie, najpopularniejsza dyscyplina nie mogła zapuścić korzeni i musiała pójść z prądem.

Cała zabawa z VAR zaczyna się w środku wozu transmisyjnego. W tym ponad 30-tonowym pojeździe zwanym centrum zarządzania decydują się, nierzadko, losy meczów. Mamy tu ścianę monitorów, część z nich z częstością odświeżania 60 hz, z jakością wyświetlania obrazu UHD, która zwiększa szczegółowość filmów, obrazów, stopklatek. To istotne w przypadku choćby rozrysowania linii spalonego.

Wprowadzenie przez FIFA systemu VAR do przepisów gry w 2018 roku miało na celu pomóc sędziom odpowiednio orzekać na boisku. Wideoweryfikacja weszła do dużych europejskich lig w sezonie 2017/18 we Włoszech i Niemczech, rok później do Hiszpanii, Francji i Anglii. Po raz pierwszy jednak została przetestowana w sezonie 2012/13 w holenderskiej Eredivisie.

Na początku filozofia technologii VAR wydawała się dość prosta: minimalna ingerencja, maksymalna korzyść. Wideoweryfikacja musiała pomóc w ocenie decyzji sędziego głównego za pomocą materiału wideo, który pokazywał trzy wydarzenia: sporną sytuację ze strzeleniem gola i rzutem karnym, incydenty na czerwoną kartkę oraz momenty, w których nie ma się pewności, który z zawodników powinien zostać ukarany kartką. Po sprawdzeniu nagrania przez zespół VAR informuje się sędziego przez słuchawki, a do niego należy końcowy werdykt. Na papierze wszystko wyglądało dobrze, ale, jak dobrze wiemy, legislatorzy nie ustrzegli się kłopotów.

Najważniejsze pytanie, które można postawić po latach od zbudowania systemu brzmi: jakie efekty przyniósł VAR w grze? Czy zmienił jej przebieg w dużym czy małym stopniu? Niedawno opublikowano szereg badań, które umożliwiły ocenę wideoweryfikacji w najwyższych szczeblach piłkarskich. Wyniki badań trzech hiszpańskich naukowców dla periodyka “International Journal of Performance Analysis in Sport” wskazują, że:

Badania oparte na 2195 meczach w 13 ligach polegało na sprawdzeniu przez panel sędziów 9732 decyzji z udziałem weryfikacji wideo. Około 5% z nich określono jako “szara strefa”, czyli sytuacje, które można było zagwizdać w jedną lub drugą stronę. Ale nawet biorąc to pod uwagę, naukowcy zauważyli, że szansa na dobre orzeczenie “jest znacznie wyższa, gdy wykorzystuje się system niż wtedy, gdy go nie ma”. To po prostu zdało egzamin.

Jednak mimo tych oczywistych zalet toczy się wiele intensywnych dyskusji na temat negatywnych skutków. Skąd więc ta ciągła niechęć do zaakceptowania faktu, że VAR, choć niedoskonały, wciąż jest lepszy niż to, czym dysponowaliśmy wcześniej? Wśród przyczyn negatywnych opinii wymienia się przerwy w grze spowodowane pauzami, wysokie koszty ekonomiczne wdrożenia systemu, utrata przez sędziów autorytetu na boisku czy konsternacja kibiców, którzy nierzadko nie wiedzą, co się dzieje na murawie.

Być może ma to coś wspólnego z instynktowną podejrzliwością konserwatywnych kibiców wobec pośpiesznie wprowadzanych zmian. Taką samą powszechną krytykę obserwowano w 1992 roku, gdy zakazano bramkarzom łapać piłek podawanych przez kolegę z zespołu. Pytano wówczas, czemu to ma służyć i kto na tym zyskuje. A ile czasu zajęło zatwardziałym fanom dyscypliny zaakceptować fakt powstania kobiecych rozgrywek? Oglądania meczów inaczej niż tylko z poziomu telewizora? Dziś wielu pasjonatów piłki przeżywa emocje poprzez platformy streamingowe, korzystając z możliwości, jakie daje chociażby Samsung Smart Monitor M8. Obecnie nikt poważny nie kwestionuje tych zmian. Gdzie się podziali moraliści, którzy wieszczyli koniec piłki?

Podobnie i dzisiaj, kibice mający problem z wynikami swoich drużyn teraz rzadziej obarczają za niepowodzenia sędziów, jak to było wcześniej, a coraz częściej “niesprawiedliwe” nowe przepisy. Powstają kolejne, żałosne zbitki o LiVARpoolu i Realu VARdrid, fanatycy obrzucają się statystykami, którą drużynę technologia faworyzuje, a przez którą inne cierpią bardziej. Słowem: w tej materii nie zmieniło się zbyt wiele. Dopóki sport polega na tym, że są zwycięzcy i przegrani, nadal będą istnieć malkontenci, którzy po prostu nie zaakceptują porażki.

Wydaje się więc, że wdrożenie konfiguracji na najwyższym poziomie nie zmieniło znacząco gry. Być może trzeba będzie zweryfikować i udoskonalić kryteria, a także sposób korzystania z technologii, aby jeszcze bardziej złagodzić, “zmiękczyć” jej wpływ na to, co dzieje się na boisku. To się zresztą już dzieje. Premier League wciąż doprecyzowuje swoje wytyczne dotyczące najbardziej wrażliwych, nieprecyzyjnych i problematycznych zasad: zagrań ręką oraz linii spalonego. To jednak nie koniec.

Już wkrótce ma się pojawić trzeci, po goal-line technology i VAR pakiet technologicznego wsparcia sędziów - półautomatyczny system spalonego, wykorzystujący programy komputerowe do śledzenia ruchów zawodnika i piłki. To już znajduje się w fazie intensywnych testów. Dąży się bowiem do tego, by w 100 procentach wyeliminować czynnik subiektywny, to, czy piłka wyszła za linię końcową, pozycje spalone, od kogo futbolówka odbiła się ostatnia. Czynnik obiektywny pozostanie z tą dyscypliną do końca, faule i nadal będą podlegać interpretacji. Być może zmieni się jedynie forma sędziowania. Kto wie, może w dalszej perspektywie, rozjemcy z gwizdkami znikną z boiska i będą zasiadali wyłącznie, tak jak miliony fanów, za monitorami?

To już jednak melodia przyszłości. Na dziś pewne jest jedynie to, że nikt nie włączy wstecznego biegu i nie odwróci tendencji. Sport generalnie, nie tylko piłka nożna, idzie w kierunku technologizacji i przywrócenia sprawiedliwości. Czy się to komuś podoba czy nie.

Więcej informacji na temat monitora Samsung Smart Monitor M8 można znaleźć TUTAJ.